​AŞI NEDİR?

Aşılar, bağışıklık sistemini uyararak hastalığa karşı koruma sağlayan biyolojik ürünlerdir. Aşılar, antijene özgü antikorların üretilmesiyle humoral bağışıklık oluşturabildiği gibi hücresel bağışıklık da oluşturabilir. Aşılamada, kişinin etkenle karşılaşarak vücudunun bağışıklık oluşturması ama bu sırada hastalığa yakalanmaması istenir. Aşının etkisi, zayıflatılmış ya da öldürülmüş mikroorganizmaya ya da bunun bazı parçalarına, bağışıklık sisteminin yanıt vermesiyle ortaya çıkar. Böylece kişi hastalık etkeni ile karşılaştığında bağışıklık sistemi etkeni hatırlayarak hızlıca yanıt geliştirecek ve hastalık ortaya çıkmadan ya da hafif bir tablo ile geçirilecektir.

AŞILAR TOPLUMA ÖNERİLMEDEN ÖNCE HANGİ SÜREÇLERDEN GEÇER?

Aşılar da ilaç ve diğer biyolojik ürünlerdekine benzer şekilde lisans alır. Tek fark aşıların etkinlik düzeyinin ilaçlarla karşılaştırıldığında çok daha yüksek olmasıdır. Bir aşının geliştirilmesi yıllarca sürer. Süreç ilk olarak laboratuvar koşullarında yapılan araştırmalar ile başlar, daha sonra üç aşamada yürütülen klinik çalışmalar ile devam eder. Aşının etkinliği kanıtlanana kadar geçen sürede yapılan klinik çalışmalar, etik kurallar çerçevesinde ve gönüllülerin katılımı ile gerçekleşir.

AŞILAMA, KORUYUCU BİR SAĞLIK HİZMETİDİR!

Bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde üç temel yaklaşım vardır:

• Enfeksiyon kaynağının kontrolü Hasta kişilerin bulunmasına yönelik faaliyetler, filyasyon çalışmaları, bulaşıcı hastalık bildirim sistemi vb.

• Bulaş yoluna yönelik önlemler Su hijyeni, gıda hijyeni, vektör kontrolü vb.

• Sağlam kişinin korunması Aşılama, sağlık eğitimi, kemoproflaksi (ilaçla koruma), kondom kullanımı, sağlıklı beslenme vb. Bu temel yaklaşımlar arasında aşılama, sağlam kişinin korunması başlığı altındadır.

Bir grup hastalık için ise temel kontrol yaklaşım aşılamadır, bunlara “aşıyla önlenebilen hastalıklar” adı verilir. Aşılama, özellikle çocuk sağlığında öne çıkan bir koruyucu sağlık hizmetidir.

AŞILARIN ZAMANINDA YAPILMASI NEDEN ÖNEMLİDİR?

Aşıların; hastalıkların ve buna bağlı ölümlerin hangi yaşlarda görüldüğü, ülkedeki ulaşımın ve riskli kişilere ulaşılabilirlik durumu, coğrafik ve mevsimsel özellikler yanında, kullanılması planlanan aşının türü, uygulama yaşına göre bağışıklık düzeyi gibi özellikler göz önüne alınarak aşılama takviminde yer almasına karar verilir. Bir aşıdan en yüksek düzeyde yarar sağlamak için o aşının belirlenen standartlara uygun olarak yapılması ve uygun tekniklerin kullanılması gerekmektedir. Hastalığın görülme yaşı, çocuğun bağışıklık sisteminin aşıya yanıtı, anneden geçen antikorların mevcudiyeti, yaşa özel aşının yan etkileri, aşı programlarının uygulanabilirliği aşı etkinliğinde önemli rol oynar.

Bebeklerin, özellikle ilk yılı, hastalıklara karşı en savunmasız ve zayıf dönemleridir. Çocuk 2 yaşını geçtikten sonra bağışıklık sistemi de güçlenmektedir. Çocukların hastalıklardan korunması için bağışıklık sistemlerinin güçlendirilmesi gerekir.

Aşılar bağışıklık sisteminin bağışıklığa yol açan antikorlar üretmesine yetecek kadar güçlüdürler. Başka bir deyişle, bir aşı güvenli bir şekilde çocuğun hastalığa maruz kalmasının yerine geçer. Aşılar sayesinde çocuklar, aşıların önlediği hastalıklara karşı acı çekmeksizin bağışıklık geliştirebilirler.

Bebeklerde ve Çocuklarda Detaylı Aşı Takvimi

Ülkemizde uygulanan çocukluk dönemi aşıları, Sağlık Bakanlığı aşı takvimine uygun olarak gerçekleştirilir. Bebeğinize yaptırdığınız aşıları, bebek aşı kartına not edip saklamayı unutmayın. Çocuğunuz okula başladığında veya herhangi bir spor aktivitesine katılmak istediğinde genelde anne babalara sorulan ilk şey, çocuğunun aşılarının tam olup olmadığıdır. Bu yüzden aşı kartlarının kaybedilmemesi oldukça önem taşır.

Sağlık Bakanlığı’na göre bebeklerde ve çocuklarda detaylı aşı takvimi aşağıdaki gibidir.

Çocuğunuza niçin aşı yaptırmalısınız?

Aşılar, çocuklarımızın sağlığını korumak, iyileştirmek için çok büyük bir etkiye sahiptir. Kızamık, difteri, boğmaca gibi toplumda sık görülen bazı hastalıklar, küçük çocuk ve bebeklerde ciddi sorunlara ya da ölümlere neden olabilir. Çocukları bu hastalıklardan ve bu hastalıklara bağlı diğer olumsuz sağlık sorunlarından (zatürre gibi) korumak için aşılara ihtiyacımız var.

Aşı yaptırmasak ne olur?

Aşı uygulamalarının bu kadar yoğun olduğu günümüz koşullarında aileler, geçmişte bu konuda yaşanmış salgıları hatırlamıyor ya da bilmiyor. Ancak unutulmamalıdır basit bir aşı ile önlenebilir hastalık olan “kızamık” bugüne dek 200 milyon kişinin yaşamını kaybetmesine neden oldu. Yine verem (tüberküloz) halen insanların ölümüne neden olmaya devam ediyor.

Bugüne dek yapılan aşılar Türkiye’de ve dünyada neyi değiştirdi?

Türkiye’de aşılar 1981 yılından beri düzenli şekilde uygulanıyor. Başlangıçta tüm dünyada olduğu gibi sadece 6 aşı uygulaması mevcuttu. Bunlar difteri, boğmaca, tetanoz, kızamık, veren ve çocuk felci aşılarıydı. Sadece bu aşılara yönelik yapılan uygulama sayesinde her yıl 3 milyon çocuğun ölümü, 750 bin çocuğun engelli olması engellendi. Çiçek aşısının yaygın uygulanması nedeniyle çiçek hastalığı tüm dünyada yok edildi.

Aşılarda cıva var mı?

Thimerosal (thiomersal, mercurothiolate), 1930’lu yıllardan bu yana aşılarda yaygın olarak kullanılan organik bir cıva birleşiği. Aşıların içeriklerine eklenen bu madde bakteri çoğalmasını önlemek, antijen ve antikorları stabilize etmek için kullanılır. Aşılama şemasında önerilen bazı aşılarda bu maddenin olması son yıllarda tartışmalar yarattı ve çocuğun nörolojik gelişimini etkilediği, otizme neden olduğu iddia edildi. Ancak bu konuda kesin bilimsel kanıt yok.

Üstelik aşıların içindeki cıva miktarı balık, bazı bitkisel besinlerin tüketilmesi ile alınan cıva ile karşılaştırılamayacak kadar düşük.

Aşı kanser yapar mı?

Türkiye'deki aşı takvimine göre çocuklar 18 yaşına kadar 10 farklı aşıdan 21 doz alır. Bu kadar aşının uygulanması aşı içeriğinde bulunan kimyasalların vücutta biriktiği ve uzun zaman sonra kansere neden olduğu iddialarına yol açtı.

Dünya Sağlık Örgütü’nün yürüttüğü çalışmalarda, aşı içeriğindeki bu kimyasalların hiçbirinin uzun dönemde kansere neden olmadığı bildiriliyor. Aşı karşıtı kampanyalarda öne sürülen bu iddiaların hiçbir kanıtı ve gerekçesi yoktur.

Aşılar kansere neden olmamakla birlikte kansere neden olan virüslere karşı koruyucu etki yapar. Karaciğer kanserine neden olan Hepatit B virüsünden son derece güvenli olan Hepatit B aşısı ile korunabilirken yine kadınlarda rahim ağzı kanseri (serviks kanseri) nedeni olan Human Papilloma Virüsü (HPV) HPV aşı ile önlenebilir.

Aşılar otizm yapar mı?

Aşılar hangi hastalığa yönelik yapılıyorsa sadece o hastalığa ait antijen barındırır. Yani “kısırlık” yapmaz ya da otizm gibi hastalıkların nedeni olmadığı bilinmektedir. Yapılan tüm çalışmalar aşıların otizm yapmadığını göstermiştir.

Dr.Nihan Yıldırım Yıldız

Çocuk Doktoru

​