ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLER?

​Hemen hemen her çocuk hayatının bir evresinde yalan söyler. Bu süreçte çocukların gelişim dönemlerini göz önünde bulundurmak önemlidir.Yalan, çocukluğun ilk yıllarında sağlıklı gelişiminin bir parçasıdır.

0-3 yaşarası dönemde çocuklar henüz yalan kavramını tam bilmezler. Çocukların yalan söyleme nedenlerine baktığımızda, yalanlarının altında aslında gerçekleşmesini diledikleri istekleri yatar. Yalanları bazen ailelerini memnun etmek, bazen de olmasını diledikleri şeyleri oluyormuş gibi ifade etmek için kullanırlar.

Dört ile altı yaş arasındaki okul öncesi dönemde yalan söyleme sıklığında artış görülebilir. Çocuk mimik ve ses tonunu da söylediği yalana uyumlayarak karşısındakini daha rahat kandırabilir. Ancak biraz sorgulandığında genellikle gerçeği itiraf eder. Okul çağına geldiğinde çocuğun gelişen kelime haznesi ve çevrenin tepkilerini daha iyi analiz edebilmesi nedeniyle daha karmaşık yalanlar ortaya çıkabilir. Çocuk kendisini zor duruma sokacak olayların üstünü örtmek, başkalarının yalan karşısındaki tepkisini görmek, hikayesini daha heyecanlı ve süslü hale getirmek, etrafın dikkatini çekmek ve istediği bir şeyi elde etmek için yalan söyleyebileceğini keşfeder. Çocuklarda hayal gücünün geniş olmasından kaynaklı kurgular ile yalan söyleme davranışı birbirine karıştırılabilir.

Çocuklarda yalan söyleme davranışının önüne geçebilmek için çocuğu yalan söylemeye iten durumların ortadan kaldırılması gerekir. Çocuğun yoğun stres ve baskıya maruz kalması, üzerine yüklenen yüksek beklentiler, mükemmeliyetçi anne baba tutumları ve cezanın gündemde olması yalan söyleme davranışının gelişmesini tetikler.

Çocuğunuzun yalan söyleme ihtiyacı içine girebileceği durumları göz ardı edip yeniden yapılandırmasına yardımcı olun. Örneğin çocuk yere su döktüyse “Suyu sen mi döktün” diye sormak yerine “Ufak bir kaza olmuş, hadi birlikte temizleyelim” diyebilirsiniz.

Çocuğunuz bir hatasını ya da suçunu itiraf ettiğinde dürüstlüğü için teşekkür edin ve doğruyu söylemesinden duyduğunuz mutluluğu belirtin.Bu çocuğunuza her koşulda yanında olduğunuz ve yalan söylemesine gerek olmadığı mesajını verir. Ancak söz konusu olan ciddi bir yalansa bunun uygun bir davranış olmadığını, istenmeyen sonuçları olabileceğini, güven ihlali yaratabileceğini uygun bir dille, azarlamadan, kızmadan anlatmaya çalışın.“Yalancı” ve “yalan” vurgularından uzak durun.Sert davranış ve tutumlar karşısında, cezanın varlığında çocuk savunmaya geçer ve kendini korumaya çalışır. Güç savaşı ve inatlaşma meydana çıkar.Bu durum daha çok yalanı da beraberinde getirebilir.

Eğer çocuğunuz bir konuyla ilgili hikaye uyduruyorsa “Ne güzel bir hikaye, bunu bir kitap haline getirebiliriz” şeklinde olayın yönünü farklılaştırabilirsiniz. Bu şekilde çocuğunuzun hayal gücünü desteklerken yalan söyleme davranışına vurgu yapmamış olursunuz.

ÇOCUĞUNUZU YALANLARDAN KORUMAK İÇİN NELER YAPMALISINIZ?

• Çocuğunuzu yalana itecek durumlardan kaçının.

• Çocuğunuzun sizi rol model aldığını unutmayın ve onun yanında asla yalan söylemeyin.

• Çocuğunuzu iyi tanıyın. Başaramayacağı görevleri istemekten kaçının.

• Baskıcı ve otoriter tutumdan uzak durun.

• Mükemmeliyetçi olmayın.

• Çocuğunuzu cezalandırmayın.

• Çocuğunuzu arkadaşları, kardeşi ve çevrenizdeki çocuklarla asla kıyaslamayın.

• Çocuğunuzu kendi yalanlarınıza ortak etmeyin.

• Çocuğunuza söylediğiniz sözlerde tutarlılık gösterin.

• Çocuğunuz sizinle her şeyi konuşabileceğini bilsin, açık fikirli olun. Çocuğunuzla iletişim kurun, onu dinleyin.

• Çocuğunuzu onaylayın, onu sevdiğinizi, onunla gurur duyduğunuzu ona hissettirin.

Yasemin AŞCI / ÇOCUK GELİŞİMCİ