Çocuklar, dünyaya gelirken benlik kavramına sahip değillerdir. Çocuğun benlik imajı aile içinde anne babası ve kardeşlerinin etkisiyle gelişmeye başlar; okul, arkadaşlar gibi sosyal çevrelere girdikçe gelişmeyi sürdürür. Anne babanın sevip istediği, destekleyip ilgi gösterdiği çocuklar, olumlu benlik saygısı geliştirebilirler.

Bir çocuğun benlik saygısını geliştirmek için, o çocuğun sadece güçlü, olumlu yanlarını keşfetmesini sağlamak tek başına yeterli değildir. Çocuğun güçlü yanları ile birlikte sınırlı olan yanlarını da kabul etmesi sağlanmalıdır.

Benlik algısı, sosyal ve fiziksel çevre içinde gelişen bir özelliktir. Annesinin ve çevresindekilerin yüzlerini, davranışlarını izleyen bebek, seviliyor ve ilgi görüyorsa, istenildiği duygusuyla “olumlu benlik algısı” geliştirir. İki yaşından itibaren kendinin farkına varmaya başlar, adını bilir, “benim” demeye başlar.

Okula başladığında, yaşıtlarından ve öğretmeninden aldığı yeni bilgiler, onlarla ilişkileri, derslerindeki başarı ya da başarısızlıkları benlik algısının olumlu ya da olumsuz gelişiminde önemli rol oynar. Okul başarısı düşük olan çocuklarda okula gitmemek için direnme, ürkeklik, kendini küçük görme ile birlikte olumsuz benlik algısı gelişir.

Çocuklar için benlik kavramı çocuğun kendisiyle ilgili zihninde çizdiği görünümdür. Çocuğun benlik imajı aile içinde anne babası ve kardeşlerinin etkisiyle gelişmeye başlar; okul, arkadaşlar gibi sosyal çevrelere girdikçe gelişmeyi sürdürür.

Olumlu bir benlik algısı geliştirmek için neler yapılabilir?

·        Öncelikli olarak aile çocuğunu olduğu gibi kabullenmelidir. Onun da bir bireyolduğunu, kendine ait düşünceleri, duyguları olabileceğini, ebeveynin kendisineters herhangi bir düşüncenin veya duygunun var olabileceğini kabul etmelidir.

·        Çocuğunuzun benlik saygısını arttırmak için sadece başarılı olduğunda değil, iyi şeylere ulaşmak için çaba gösterdiğinde, olumsuz davranışlarda bulunmadığında da övgüde bulunun. Çocuğunuzla ortak hedefler belirleyin, bu doğrultuda ona destek ve yardımcı olun.

·        Çocuğun kendine ve başkalarına güvenebilmesini sağlamak için verilen sözlerin yerine getirilmesine dikkat edilmelidir.

·        Çocuğun yaşına uygun beklentilere sahip olunmalıdır.

·        Çocuğu sürekli kontrol altında tutmamalı, bazen serbest bırakarak kendi karar vermesine olanak verilmelidir. Bu şekilde kendi kendine başardığı duygusunu yaşayabilir.

·        Sadece başardıkları için değil, çabası ve gösterdiği küçük gelişmeler için de cesaretlendirilmelidir.

·        Başarısız olduğunda olumsuz kişisel eleştirilerden kaçınarak, destekleyici bir yaklaşımda bulunulmalıdır.

·        Duygularını ifade etmesi, yaşadıklarını paylaşması konusunda çocuğa model olunmalıdır. Konuşmaya başladığında onu sonuna kadar dinlemek, çocuğun anlatma konusundaki isteğini ve kendini ifade becerisini arttıracaktır.

·        Çocuğun kendi sınırlarını belirlemesine yardımcı olunmalıdır.

·        Kendi kararlarını verebilmesi, seçim ve tercihlerini yapabilmesi için uygun ortam yaratılmalı; seçimlerinin sonuçlarına katlanması sağlanmalıdır.

·        Sorun çocuk adına çözülmemeli, çözüm bulmasına yardımcı olunmalı, alternatifler üzerine düşünmesi sağlanmalıdır.

·        Spor, sanat, sosyal, akademik aktiviteler ile başarı alanları arttırılabilir.

·        Çocuğun yetenek alanlarını keşfetmesine olanak vererek güçlü yanlarına güvenmesi sağlanabilir.

Olumlu benlik algısı geliştirebilen çocuklar, özgüveni yüksek, toplum içindedüşünce ve duygularını ifade edebilen, kendini olumlu- olumsuz tüm yönleriylekabul edebilen, hataları olsa da bunları düzeltebileceğine inanan bireylerdir.Toplum içinde gurur duyacağınız bir birey yetiştirmek, ona bir birey olarakyaklaşmanıza ve onu olduğu gibi kabul edebilmenize bağlıdır.

Gamze Tulum / ÇOCUK GELİŞİMCİ